واکین فینیکس دو تا کار داره که توی فرهنگ عمومی از شهرت بالایی برخوردارن. در ابتدا به خاطر فیلم گلادیاتور به شهرت رسید و طی سال‌های اخیر هم با فیلم جوکر 2019. توی سال 2023 دو تا فیلم ناپلئون و بو می‌ترسد رو بازی کرد و امسال هم منتظر کار جدیدش یعنی جوکر: جنون مشترک هستیم.

اما واکین فینیکس به عنوان یه بازیگر، دقیقا چیکار کرده و نقطه عطف کاراش چی میتونه باشه؟ تنوع کارای واکین فینیکس زیاد هست اما خیلی از منتقدا عقیده دارن که بازیش توی فیلمای روانشناختی از همه‌ی کاراش جالب‌تر و شاخص‌تره و در این زمینه، استعداد خفنی رو از خودش به نمایش گذاشته.

طرف اینطوریه که یهو برای یه فیلم، 20 کیلو وزن کم میکنه تا حدی که استخونای بدنش معلوم میشه و واسه یه فیلم دیگه کلی بر و بازو برای خودش میسازه و تو یه فیلم دیگه، یه آدم شل و ول با شکم اضافه است. و این فقط ظاهر ماجراست، یعنی توی بازی هم پتانسیلش رو داره که بازی‌های متفاوت و جالبی رو ارائه بده.
این استعدادی که در طراحی شخصیت خودش داره رو میشه بخصوص توی فیلمای روانشناختی دید. به طور مثال فیلم جوکر 2019، بازی‌ای نیست که بتونیم بگیم هر بازیگری می‌تونه به همین خوبی بازیش کنه یا یه بازی تا این حد تاثیرگذار رو بشه در یک فرم متفاوت دید. این مدل بازی‌ها، دیر به دیر اتفاق میوفتن و ربطی هم نداره یه بازیگر چقدر گرون باشه یا چقدر براش وقت بذارن؛ مسئولیت پذیری و علاقه‌ی خوده بازیگر رو میطلبه. این نوع از هنر، میشه گفت بی‌قیمته اما وقتی یه بازیگری حاضر به اجرا کردنش میشه، ممکنه به راحتی جلب توجه کنه و بهترین جوایزو درو کنه.
هرچند که جوکر، شناخته شده‌ترین و محبوب‌ترین بازی فینیکس در یک اثر روانشناختی هست اما به جز بازی عالی خوده فینیکس، به لحاظ محتوایی، لزوما جزو بهترین کاراش نیست. سناریوی جوکر، به راحتی می‌تونه انتقادات زیادی رو جذب خودش کنه و لزوما تاثیر روانی سالمی نداره یعنی به راحتی میشه پیغامای منفی زیادی رو هم درونش پیدا کرد.

وقتی صحبت از اثر روانشناختی میشه، چیزی که بهتره بدونید اینه که بین افراد صاحب نظر این حوزه، اختلاف نظر زیادی وجود داره. مثلا بعضی از روان‌درمانگرا، به روان انسان به منزله‌ی یه اثر هنری نگاه میکنن و چندان هم رویکرد درمانی ندارن؛ برای این اشخاص، مشخص نیست که وضعیت نرمال انسان چطوره و چه هدفی داره. این رویکرد، به دنیای فیلم و سینما هم راه پیدا کرده و خیلی از فیلمسازا، اهمیتی نمیدن که چه نوع بهره برداری‌ای از مفاهیم روانشناختی میکنن، صرفا سعی میکنن تا اثری رو با وصله زدن محتوای کارشون به مفاهیم روانشناختی درست کنن که بتونه تحسین بیننده یا منتقدین رو به همراه داشته باشه. این در مورد محتوای کاری مثل جوکر 2019 هم صدق میکنه. یعنی این مدل فیلمای روانشناختی، لزوما تاثیری روی بهبود نگاه انتقادی آدما و بهبود نگاهشون به وضعیت روانی نداره و حتی لزوما سطح همدلیشون رو بالا نمیبره؛ بلکه حتی می‌تونه آدما رو نسبت به این مسائل، ناامید یا تحریک به واکنشای ناسالمی کنه.

واکین فینیکس ازونایی هست که از بچگی فیلم بازی کرده و کلا خونوادگی توی این فضا بودن. یه دوره از سینما جدا میشه و بعد دوباره ظهور میکنه و اتفاقا اغلب کارای روانشناختی خفنش هم توی آخرین ظهورش ساخته شدن. ظاهرا توی این مدتی که از دنیای سینما فاصله گرفته یه سری تحولات روانی رو تجربه کرده و علاقه‌مند به بازی نقش شخصیتایی شده که یا مشکلات روانی دارن یا دارن تحولات روانی خاصی رو پشت سر میذارن. گرچه هنوزم فیلمایی که ارتباط خاصی با مسائل روانشناختی ندارنو هم بازی میکنه.

فیلم Her یا او، توی سال 2013 منتشر شد. این فیلم، داستان‌پردازی خوبی داره ولی لزوما بهترین نقش آفرینی واکین فینیکس توی یه فیلم روانشناختی نیست. شخصیت اصلی، مشکل روانی شدید و وحشتناکی نداره و بیشتر یه فضای آروم رو میشه دید که ذهن بیننده رو در مورد مسائل روانشناختی دنیای مدرن، به چالش میکشه. با این وجود، جزو فیلمایی هست که از طرف افراد علاقه‌مند به کارای روانشناختی، مورد تحسین قرار گرفته.
جدید‌ترین اثر روانشناختی فینیکس، “بو میترسد” هست که ژانر ترسناک، کمابیش بهش غالبه و در جریانش، وضعیت روانی یه فرد که مشکلات روانی حادی رو تجربه میکنه، در یک دنیای سوررئال، به تصویر کشیده شده. البته شاید بهتره گفت که کارگردان نه تنها در مورد بیان این مشکلات روانی اغراق نکرده بلکه این تصاویر، نسبت به تجربه‌ی روانی برخی از این افراد، بسیار ملایم و خوش آینده. این نگاه بی‌پروایانه به مشکلات روانی در ترکیب با بازی نبوغ‌آمیز واکین فینیکس، جزو کارای بسیار خاص سینما به حساب میاد.
بعضیا از فیلم بو میترسد زیاد خوششون نیومده اما واقعا امتیازش بد نیست و خیلی از منتقدا هم بهش واکنش خوبی نشون دادن و بازی فینیکس رو تحسین کردن.

جمع‌بندی
میدونید در واقع چیزی که مایه‌ی تاسفه اینه که بازیگرایی مثل فینیکس، خیلی کم هستن و فیلم سازایی که ایده و ریسک پذیری لازم برای ساخت فیلمایی در این زمینه داشته باشن هم کم پیدا میشن. با این وجود، به نظر میاد که عموم مردم، خیلی بیشتر از گذشته دارن از این مدل فیلما استقبال میکنن و حدسم اینه که دلیلش، افزایش پتانسیل همزاد پنداری آدماست. یعنی الان آدما درک بیشتری نسبت به مشکلات روانی پیدا کردن و البته به خاطر بحرانای عالم‌گیر مالی و غیر مالی، قادرن که بیشتر از دهه‌های اخیر، شخصیت توی این مدل فیلما رو درک کنن.